Jaki Ty jesteś dzielny. Jesteś bardzo dojrzały, jak na swój wiek. Twoi rodzice mają szczęście, że mają takie odpowiedzialne dziecko. Te i inne zdania słyszą najczęściej dzieci wychowywane w rodzinach, w których role zostały odwrócone, a one same musiały, zamiast cieszyć się beztroskim dzieciństwem stać się opiekunami dorosłych, stawiając czoła problemom często ponad ich siły.
Zjawisko to nazywane jest w psychologii parentyfikacją, jego rozpoznanie jest pierwszym krokiem do uzyskania autonomii i wolności nie tylko przez dzieci, ale także dorosłych, którzy musieli się z nią zmagać w rodzinnych domach.
Czym jest parentyzacja dzieci?
Parentyfikacja to patologiczne zjawisko, w którym dziecko przejmuje rolę rodziców w rodzinie. W przypadku zdrowych relacji rodzinnych to rodzic jest wsparciem, opiekunem i powiernikiem problemów dziecka, zapewniając mu bezpieczną emocjonalnie i fizycznie przestrzeń do zdrowego rozwoju.
Przy parentyfikacji to dzieci stają się opiekunami swoich rodziców, rozwiązują ich problemy, martwią się o rodzinę lub zajmują się domem. Zatracają przez to możliwość przeżywania swojego dzieciństwa, które kształtuje ich charakter we właściwy sposób.
Rodzaje parentyfikacji
Zjawisko parentyfikacji w rodzinach można podzielić na dwa rodzaje, ze względu na obszar życia, którego ona dotyczy.
Pierwszym rodzajem jest parentyfikacja instrumentalna, w której dziecko staje się fizycznym opiekunem rodziców, w przypadku np. ich choroby, czy też rodzeństwa. Niekiedy może być nawet zmuszone do utrzymywania rodziny poprzez zarabianie pieniędzy w znacznie ograniczony z racji wieku sposób.
O parentyfikacji emocjonalnej możemy natomiast mówić w sytuacjach, w których dziecko staje się mediatorem konfliktów rodzinnych i powiernikiem problemów. Jest odpowiedzialne za poprawianie nastroju rodziców, doradzanie im podczas podejmowania decyzji, które powinny dotyczyć wyłącznie dorosłych lub co gorsze staje się nieświadomym partnerem.
Przykłady parentyfikacji w rodzinach
Aby móc mówić o parentyfikacji należy pamiętać, że przejmowanie roli rodzica przez dziecko powinno być długotrwałym zjawiskiem, a nie jedynie chwilową sytuacją wynikającą na przykład ze zdarzenia losowego. Przykładami parentyfikacji jest wobec tego:
- samodzielne dbanie dziecka o zachowanie porządku w domu, zapewnienie zakupów całej rodzinie oraz przygotowywanie dla niej posiłków,
- opiekowanie się młodszym rodzeństwem, polegające na dbaniu o jego edukację, higienę, egzekwowaniu obowiązków domowych, a niekiedy nawet chodzeniu na jego wywiadówki,
- doradzanie jednemu lub obojgu rodziców w sprawach dotyczących konfliktu między nimi,
- zarabianie na utrzymanie rodziny, zamiast chodzenia do szkoły czy spędzania czasu z rówieśnikami.
Wpływ parentyfikacji dziecka na jego psychikę
Sparentyfikowane dzieci obdarte są z ich dziecięcych przywilejów, beztroski i prawa do popełniania błędów. Bardzo szybko muszą wejść w świat dorosłych i odnaleźć się w nim, być odpowiedzialnymi za wszystko i wszystkich. Takie obciążenie fizyczne i psychiczne jest bardzo często ponad ich siły, a przez brak wsparcia opiekunów dziecko czuje się osamotnione w swoich uczuciach.
Parentyfikacja bardzo często doprowadza także u dzieci do powstania zaburzonego obrazu ich "ja" składające się z cech oczekiwanych od niego przez otoczenie. Odseparowania się od rówieśników, którzy według niego wydają się dziecinni, jednak prawda jest taka, że to one są zbyt dorosłe jak na swój wiek. Ostatecznie parentyfikacja może także doprowadzić do depresji dziecka, objawów psychosomatycznych a w skrajnych przypadkach nawet do jego samobójstwa.
Skutki parentyfikacji w dorosłym życiu
Choć mogłoby się wydawać, że problem parentyfikacji dotyczy wyłącznie okresu dziecięcego, zjawisko to odciska ogromne piętno na psychice i wpływa także na dorosłe życie. Nieustające poczucie winy, chorobliwy perfekcjonizm, brak umiejętności odczuwania przyjemności czy też wchodzenie w związki z osobami uzależnionymi, aby znów przejąć rolę "bohatera" bliskiej osoby, to tylko jedne z licznych problemów, z jakimi muszą sobie radzić dorosłe sparentyfikowane dzieci.
Takie osoby bardzo często mają także problem z życiem własnym życiem, gdyż wciąż czują się odpowiedzialne za swoich rodziców, przez co nie są w stanie normalnie funkcjonować w społeczeństwie, tworzyć zdrowych relacji kobieta-mężczyzna, a także rozwijać siebie.
Gdzie szukać pomocy w przypadku parentyfikacji?
Osoby, które cierpią z powodu doświadczonej w dzieciństwie parentyfikacji muszą w pierwszej kolejności uświadomić sobie, że ich relacja z rodzicami nie przebiegała tak, jak powinna. Jest to pierwszy krok do uwolnienia się od konsekwencji ich przeżyć.
Kiedy już to nastąpi należy zbudować nowy obraz swojego ja, a to możliwe jest wyłącznie z pomocą specjalistów podczas psychoterapii. Proces "leczenia" konsekwencji parentyfikacji polega na opłacaniu straty swojego dzieciństwa. Wybaczeniu sobie, a także pracy nad odseparowaniem się od niezdrowej emocjonalnej więzi z rodziną. Dzięki temu możliwe jest stworzenie swojej nowej tożsamości świadomej trudnych przeżyć, jednak wolnej od towarzyszących im emocji.
Warto również podsumowując ten temat wspomnieć, że w przypadku parentyfikacji dzieci istotne jest także zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat tego niezwykle krzywdzącego zjawiska. Dzięki temu być może coraz mniej dzieci, będzie obarczane problemami rodziców, którzy nie zawsze robią to z premedytacją lub uzyska w odpowiednim momencie pomoc od osób dorosłych z ich otoczenia, które rozpoznają objawy doświadczanej przez nich parentyzacji.
Źródło:
Komentarze