Zgodnie z artykułem 13 Traktatu o Unii Europejskiej, status instytucji europejskiej mają obecnie: Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Bank Centralny i Trybunał Obrachunkowy. Katalog ten ma charakter zamknięty, co oznacza że status ten nie jest przyznawany innym organom unijnym, chyba że w drodze zmian traktatowych.
Warto zauważyć, że podstawową cechą systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej jest fakt, że każda z czterech głównych instytucji reprezentuje odrębne interesy; Rada Europejska oraz Rada Unii Europejskiej reprezentują interesy rządów, Komisja jest przedstawicielką interesu Unii Europejskiej jako całości, a Parlament Europejski obywateli czyli wyborców. Żadna z instytucji wspólnotowych nie posiada funkcji ekskluzywnych, a równocześnie żadna z funkcji wspólnotowych nie jest wykonywana przez jedną tylko instytucję. O ile równowaga instytucjonalna wewnątrz państw opiera się na wyodrębnieniu organów prawodawczych i wykonawczych, to w przypadku sami Unii Europejskiej tak nie jest.
Wszystkie instytucje w pewnym zakresie uczestniczą w wykonywaniu wszystkich funkcji. W związku z powyższym żadna z instytucji nie zgromadziła w swoim ręku pełni władzy prawodawczej czy wykonawczej - tylko Trybunał Sprawiedliwości jest instytucją w całości reprezentującą władzę sądowniczą. Należy zatem zauważyć że nie występuje tu klasyczna zasada trójpodziału władzy. Jest to system, który ewoluuje w wyniku starć i kompromisów pomiędzy wszystkimi instytucjami.
Czym jest Rada Europejska?
Rada Europejska została po raz pierwszy wymieniona z nazwy w Jednolitym Akcie Europejskim z 1986 roku; nastąpiła wówczas instytucjonalizacja spotkań szefów państw i rządów, które w początkowym okresie funkcjonowania Wspólnot Europejskich odbywały się w sposób nieformalny i nieregularny. Rada nie stała się jednak organem wspólnotowym aż do traktatu z Maastricht czyli Traktatu o Unii Europejskiej z 1991 roku.
W praktyce w Radzie dominują szefowie rządów, ponieważ aż siedem państw członkowskich ma ustrój monarchiczny, a ich monarchowie są w gruncie rzeczy pozbawieni istotnych kompetencji - w tej grupie znajdują się:
- Dania,
- Belgia,
- Holandia,
- Hiszpania,
- Luksemburg,
- Szwecja
- Wielka Brytania;
- podobne cechy posiada też niemiecki system kanclerski.
Spośród szefów państw w obradach Rady Europejskiej w praktyce uczestniczą więc jedynie prezydenci Cypru, Francji, Litwy i Rumunii - pozostali to szefowie rządów.
Traktat lizboński wprowadził istotną zmianę dotyczącą przewodnictwa w Radzie Europejskiej: dotąd zagadnienie to było regulowane w sposób analogiczny jak w przypadku Rady Unii Europejskiej poprzez prezydencję rotacyjną. Przewodniczącym Rady Europejskiej był zatem szef rządu lub głowa państwa które aktualnie sprawowała prezydencję. Obecnie artykuł 15 Traktatu o Unii Europejskiej przewiduje, że Rada Europejska większością kwalifikowaną wybiera swojego przewodniczącego na okres 2 i pół roku. Kadencja może zostać jednokrotnie odnowiona.
W jej skład wchodzą także przewodniczący Komisji oraz komisarz, do którego kompetencji należą wspólnotowe działania zewnętrzne. Jeśli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję, by każdemu z nich towarzyszył minister spraw zagranicznych, a w przypadku przewodniczącego Komisji jeden z członków Komisji.
Jakie są kompetencje Rady?
Faktyczna rola Rady Europejskiej jest bardziej zasadnicza niż mogłoby się to wydawać na pierwszy rzut oka. Ogólne kompetencje Rady Europejskiej określa artykuł 15 Traktatu o Unii Europejskiej. Przede wszystkim Rada określa ogólne kierunki i prądy polityczne Unii; to na jej forum zapadają najważniejsze decyzje dotyczące strategii Unii Europejskiej które potem stają się podstawą do działań o charakterze prawodawczym prowadzonych przez inne instytucje.
Kompetencje Rady Europejskiej można podzielić na:
- polityczne,
- kontrolne,
- kreacyjne.
Najważniejsze kompetencje Rady Europejskiej mieszczą się w grupie kompetencji politycznych, polegają one na faktycznym podejmowaniu decyzji unijnych na szczeblu strategicznym; w tym zakresie Rada wysyła impulsy ogólnopolityczne mające na celu rozwój Unii, ocenia stan unijnej gospodarki oraz formułuje ogólne wskazówki polityczne. Ponadto poszukuje nowych pól współpracy, a także podejmuje decyzję polityczne w sprawie przyjmowania nowych członków Unii.
Kontrolne kompetencje Rady Europejskiej obejmują rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi. Niedawno Rada uzyskała także zupełnie nowe kompetencje kontrolne w zakresie zawieszenia praw państwa, które w sposób istotny, uporczywy łamie prawa człowieka Rada Europejska ma prawo stwierdzić takie naruszenia prawa wspólnotowego; a na tej podstawie (nie naruszając obowiązków takiego państwa) może pozbawić go wybranych uprawnień, w tym prawa do głosowania, co będzie to równoznaczne z pozbawieniem go prawa veta w wielu bardzo ważnych sprawach.
Wysoka pozycja Rady Europejskiej w systemie politycznym niewątpliwie świadczy o jej nadal silnym charakterze międzynarodowym. Rada Europejska była tą instytucją wspólnotową, która wywarła największy wpływ na rozwój procesów integracyjnych w ostatnich dziesięcioleciach. Jeśli chodzi o przyszłą ewolucję tej instytucji to trzeba zwrócić uwagę na sposoby podejmowania decyzji. Obecnie obowiązuje tylko jedna procedura decyzyjna - mianowicie decyzje podejmowane są wyłącznie na podstawie konsensusu wszystkich państw członkowskich. Oznacza to, iż rokowania prowadzone są aż do momentu gdy wszystkie państwa są w stanie poprzeć dany projekt. Można sobie wyobrazić jak trudno czasem dojść do porozumienia. Obrady często mają przebieg niezwykle dynamiczny i długotrwały. Przebiegają w sposób wysoce nieformalne a do tego w ogóle nie są protokołowane, co z jednej strony jest przesłanką do otwartej i szczerej dyskusji, a z drugiej jest powodem nieporozumień. Natomiast akty wydawane przez Radę bywają zawiłe i niezrozumiałe.
Komentarze